ปัจจัย 4 ประการ

ปัจจัย หมายถึง สิ่งค้ำจุนชีวิต สิ่งจำเป็นเบื้องต้นของชีวิต สิ่งที่ต้องอาศัยเลี้ยงอัตภาพ เป็นสิ่งจำเป็นขั้นพื้นฐานที่จำเป็นต้องมีสำหรับการดำรงชีวิตของมนุษย์ทั้งหลาย จำแนกเป็น 4 ประการ คือ

1. จีวร

จีวร หมายถึง เครื่องนุ่งห่ม สำหรับภิกษุ ได้แก่ สบง จีวร สังฆาฏิ สำหรับคนทั่วไป ได้แก่ เสื้อผ้าอาภรณ์ ซึ่งเครื่องนุ่งห่มนี้เป็นสิ่งสำคัญสำหรับชีวิตอย่างหนึ่ง มีไว้เพื่อป้องกันร่างกายจากความหนาวความร้อนบ้าง ป้องกันภัยจากสัตว์เช่นเหลือบ ยุง เป็นต้นบ้าง เพื่อปกปิดอวัยวะอันเป็นที่ตั้งแห่งความละอายบ้าง

2. บิณฑบาต

บิณฑบาต หมายถึง อาหาร ซึ่งเป็นสิ่งจำเป็นสำหรับการดำรงชีวิต มนุษย์เราขาดอาหารไม่ได้ จำเป็นต้องบริโภคอาหารเพื่อบำรุงร่างกายให้มีเรี่ยวแรงสำหรับการประกอบกิจหรือการบำเพ็ญธรรม ถ้าขาดอาหารเสียแล้ว ย่อมไม่มีเรี่ยวแรงในการประกอบกิจต่าง ๆ ขาดอาหารหลายวันเข้า ย่อมถึงแก่ความตายในที่สุด

3. เสนาสนะ

เสนาสนะ หมายถึง ที่อยู่อาศัย เป็นสิ่งจำเป็นอีกอย่างหนึ่งที่จะต้องมี เพื่อป้องกันอันตรายจากสัตว์ต่าง ๆ หรือป้องกันโจรภัย เป็นต้นบ้าง เพื่อเป็นสถานที่หลีกเร้นสำหรับบำเพ็ญธรรมบ้าง

4. คิลานปัจจัยเภสัชบริขาร

คิลานปัจจัยเภสัชบริขาร หรือ เภสัช หมายถึง ยาและอุปกรณ์รักษาโรค เป็นสิ่งที่จำเป็นจะต้องมีเช่นกัน เพราะเมื่อเกิดโรคภัยไข้เจ็บขึ้นมา จำเป็นจะต้องอาศัยยาและอุปกรณ์รักษาโรคเหล่านั้น ในการบำบัดโรคภัย เพื่อให้สามารถดำรงชีวิตประกอบกิจบำเพ็ญธรรมต่อไปได้