สังขาร 4 ประการ

สังขาร ในที่นี้ หมายเอา สังขาร ที่ใช้ในความหมายต่าง ๆ มี 4 ประการ คือ

1. สังขตสังขาร

สังขตสังขาร หมายถึง สังขารคือสังขตธรรม ได้แก่ สิ่งทั้งปวงที่เกิดจากปัจจัยปรุงแต่ง รูปธรรมก็ตาม นามธรรมก็ตาม ได้ในคำว่า อนิจฺจา วต สงฺขารา เป็นต้น

2. อภิสังขตสังขาร

อภิสังขตสังขาร หมายถึง สังขารคือสิ่งที่กรรมแต่งขึ้น ได้แก่ รูปธรรมก็ตาม นามธรรมก็ตาม ในภูมิสาม ที่เกิดแต่กรรม

3. อภิสังขรณกสังขาร

อภิสังขรณกสังขาร หมายถึง สังขารคือกรรมที่เป็นตัวการปรุงแต่ง ได้แก่ กุศลเจตนา และอกุศลเจตนาทั้งปวง ในภูมิสาม ได้ในคำว่า สังขาร ตามหลักปฏิจจสมุปบาท คือ สังขาร 3 หรือ อภิสังขาร 3

4. ปโยคาภิสังขาร

ปโยคาภิสังขาร หมายถึง สังขารคือการประกอบความเพียร ได้แก่ กำลังความเพียรทางกายก็ตาม ทางใจก็ตาม