
พระอรหันต์ 5 ประเภท
พระอรหันต์ หมายถึง ผู้ห่างไกลจากกิเลส จัดเป็นพระอริยบุคคลชั้นสูงสุดในบรรดาพระอริยบุคคล 4 ประเภท พระอรหันต์นั้น ถือว่าเป็นผู้หมดกิเลสเหมือนกันทั้งหมด แต่จะมีคุณสมบัติหรือคุณพิเศษแตกต่างกันไปบ้าง ท่านแบ่งพระอรหันต์ออกเป็น 2 ประเภทบ้าง 4 ประเภทบ้าง 5 ประเภทบ้าง ในที่นี้จะกล่าวถึงพระอรหันต์ 5 ประเภท คือ
1. ปัญญาวิมุต
ปัญญาวิมุต คือ ผู้หลุดพ้นด้วยอำนาจแห่งปัญญา ได้แก่ พระอรหันต์ผู้บำเพ็ญวิปัสสนากรรมฐานล้วน ๆ ไม่ได้บำเพ็ญสมถกรรมฐานเป็นเบื้องต้น บำเพ็ญวิปัสสนาอย่างเดียวจนเกิดความรู้แจ้งเห็นจริงในสิ่งทั้งปวง และบรรลุอรหัตตผล สำเร็จเป็นพระอรหันต์ ละกิเลสได้อย่างสิ้นเชิง
2. อุภโตภาควิมุต
อุภโตภาควิมุต คือ ผู้หลุดพ้นทั้งสองส่วน ได้ทังเจโตวิมุตติและปัญญาวิมุตติ หมายถึง พระอรหันต์ผู้ที่เจริญสมถะจนได้ฌานสมาบัติแล้วจึงเจริญวิปัสสนาต่อจนสำเร็จอรหัตตผล
3. เตวิชชะ
เตวิชชะ แปลว่า ผู้ได้วิชชา 3 หมายถึง พระอรหันต์ผู้ได้บรรลุวิชชา 3 หรือมีคุณสมบัติพิเศษ 3 ประการ ได้แก่
- ปุพเพนิวาสานุสสติญาณ มีความสามารถในการระลึกชาติได้
- จุตูปปาตญาณ มีความสามารถในการล่วงรู้การตายและการเกิดของสรรพสัตว์ได้
- อาสวักขยญาณ สามารถทำอาสวะให้สิ้นไปได้
4. ฉฬภิญญะ
ฉฬภิญญะ แปลว่า ผู้ได้อภิญญา 6 หมายถึง พระอรหันต์ผู้สำเร็จอภิญญา 6 ประการ คือ
- อิทธิวิธิ สามารถแสดงฤทธิ์ได้
- ทิพพโสต มีหูทิพย์
- เจโตปริยญาณ สามารถอ่านใจคนอื่นได้
- ปุพเพนิวาสานุสสติญาณ สามารถระลึกชาติได้
- ทิพพจักขุ มีตาทิพย์
- อาสวักขยญาณ สามารถทำอาสวะให้สิ้นไปได้
5. ปฏิสัมภิทัปปัตตะ
ปฏิสัมภิทัปปัตตะ แปลว่า ผู้บรรลุปฏิสัมภิทา 4 หมายถึง พระอรหันต์ผู้สำเร็จปฏิสัมภิทา 4 ประการ คือ
- อัตถปฏิสัมภิทา มีปัญญาแตกฉานในอรรถ
- ธัมมปฏิสัมภิทา มีปัญญาแตกฉานในธรรม
- นิรุตติปฏิสัมภิทา มีปัญญาแตกฉานในนิรุกติ (ภาษา)
- ปฏิภาณปฏิสัมภิทา มีปัญญาแตกฉานในปฏิภาณ
- ธรรมมีอุปการะมาก 2 ประการ
- ธรรมอันทำให้งาม 2 ประการ
- อริยบุคคล 2 ประเภท
- กาม 2 อย่าง
- เทศนา 2 ประการ (หมวดที่ 1)
- เทศนา 2 ประการ (หมวดที่ 2)
- ธรรม 2 ประการ (หมวดที่ 1)
- ธรรม 2 ประการ (หมวดที่ 2)
- ธรรม 2 ประการ (หมวดที่ 3)
- ธรรม 2 ประการ (หมวดที่ 4)
- สมาธิ 2 ประการ
- สุข 2 ประการ (หมวดที่ 1)
- สุข 2 ประการ (หมวดที่ 2)
- ทุกข์ 2 ประการ (หมวดที่ 1)
- ทุกข์ 2 ประการ (หมวดที่ 2)
- ทาน 2 ประการ (หมวดที่ 1)
- ทาน 2 ประการ (หมวดที่ 2)
- ปธาน 2 ประการ
- ภาวนา 2 ประการ
- เวปุลละ 2 ประการ
- สัจจะ 2 ประการ
- พระอรหันต์ 2 ประเภท
- อุปัญญาตธรรม 2 ประการ
- ธรรมคุ้มครองโลก 2 ประการ
- บุคคลหาได้ยาก 2 ประเภท
- กรรมฐาน 2 ประเภท
- ทิฏฐิ 2 ประการ
- นิพพาน 2 ประการ
- บูชา 2 ประการ
- ปฏิสันถาร 2 ประการ
- ปริเยสนา 2 ประการ
- ปาพจน์ 2 ประการ
- รูป 2 ประการ
- วิมุตติ 2 ประการ
- สังขาร 2 ประการ
- สุทธิ 2 ประการ
- กรรม 2 ประการ
- อันตา 2 ประการ
- ธุระ 2 ประการ
- บัญญัติ 2 ประการ
- ปัจจัยให้เกิดสัมมาทิฏฐิ 2 ประการ
- ฤทธิ์ 2 ประการ
- สังคหะ 2 ประการ
- ศาสนา 2 ประการ
- อัตถะ 2 ประการ
- เวทนา 2 ประการ