อานาปานสฺสติ ยสฺส อปริปุณฺณา อภาวิตา
กาโยปิ อิญฺชิโต โหติ จิตฺตมฺปิ โหติ อิญฺชิตํ.
[คำอ่าน]
อา-นา-ปา-นัด-สะ-ติ, ยัด-สะ….อะ-ปะ-ริ-ปุน-นา, อะ-พา-วิ-ตา
กา-โย-ปิ, อิน-ชิ-โต, โห-ติ….จิด-ตำ-ปิ, โห-ติ, อิน-ชิ-ตัง
[คำแปล]
“สติกำหนดลมหายใจเข้าออก อันผู้ใดไม่อบรมให้บริบูรณ์ ทั้งกายทั้งจิตของผู้นั้นก็หวั่นไหว.”
(สารีปุตฺต) ขุ.ปฏิ. 31/250.
อานาปานสติ คือหลักปฏิบัติกรรมฐาน เป็นได้ทั้งสมถกรรมฐานและวิปัสสนากรรมฐาน เป็นหลักปฏิบัติเพื่อความสงบระงับแห่งกายและจิต เพื่อทำลายกิเลส และเพื่อให้เกิดปัญญารู้แจ้งในสิ่งทั้งปวงตามความเป็นจริง จนสามารถเข้าถึงพระนิพพานได้ในที่สุด
อานาปานสตินี้เป็นสิ่งสำคัญที่บุคคลผู้ต้องการพ้นทุกข์ต้องปฏิบัติอย่างสม่ำเสมอ เพื่อให้จิตสงบระงับจากกิเลสทั้งปวง กลายเป็นจิตที่ตั้งมั่นไม่หวั่นไหว เป็นไทจากอาสวะทั้งปวง
บุคคลผู้ละเลยอานาปานสติ ไม่อบรมอานาปานสติให้บริบูรณ์ คือไม่สนใจปฏิบัติกรรมฐาน ย่อมไม่สามารถที่จะทำลายกิเลสตัณหาภายในจิตใจได้ ถูกกิเลสตัณหาครอบงำอยู่ร่ำไป และต้องดิ้นรนแสวงหาสิ่งที่ต้องการทั้งปวงตามอำนาจกิเลสตัณหาเหล่านั้นบงการ ก่อทุกข์ก่อโทษไม่หยุดหย่อน ก่อกรรมดีบ้างไม่ดีบ้างตามอำนาจของกิเลส ตามอารมณ์ทั้งหลายที่มากระทบจิตและชักจูงจิตให้เป็นไป
เมื่อเป็นเช่นนี้ เขาย่อมไม่สามารถทำลายกิเลสที่เป็นเหตุแห่งทุกข์ได้ ถูกกิเลสบงการชักนำให้สร้างกรรมอย่างไม่หยุดหย่อน ต้องเวียนว่ายตายเกิดในห้วงสังสารวัฏครั้งแล้วครั้งเล่า ไม่สามารถหลุดพ้นไปได้ จึงต้องจมอยู่กับกองทุกข์ใหญ่ในสังสารวัฏสิ้นกาลนาน.
