ทุกฺขเมว หิ สมฺโภติ ทุกฺขํ ติฏฺฐติ เวติ จ
นาญฺญตฺร ทุกฺขา สมฺโภติ นาญฺญตฺร ทุกฺขา นิรุชฺฌติ.
[คำอ่าน]
ทุก-ขะ-เม-วะ, หิ, สำ-โพ-ติ….ทุก-ขัง, ติด-ถะ-ติ, เว-ติ, จะ
นาน-ยัด-ตระ, ทุก-ขา, สำ-โพ-ติ….นาน-ยัด-ตระ, ทุก-ขา, นิ-รุด-ชะ-ติ
[คำแปล]
“ทุกข์เท่านั้นเกิดขึ้น ทุกข์ย่อมตั้งอยู่ และเสื่อมไป นอกจากทุกข์ไม่มีอะไรเกิด นอกจากทุกข์ไม่มีอะไรดับ.”
(วชิราภิกฺขุนี) สํ.ส. 15/199, ขุ.มหา. 29/536.
ความทุกข์ หมายถึง สภาพที่ทนอยู่ได้ยาก คือทนอยู่ในสภาพเดิมไม่ได้ เพราะถูกบีบคั้นด้วยความเกิดขึ้นและเสื่อมไป
ทุกสิ่งทุกอย่างในโลกนี้ ไม่ว่าจะเป็นสิ่งมีชีวิตหรือไม่มีชีวิต ไม่ว่าจะเป็นรูปธรรมหรือนามธรรม ล้วนอยู่ในสภาพที่เป็นทุกข์ คือไม่สามารถทนอยู่ในสภาพเดิมได้ เมื่อเกิดขึ้นมาแล้ว ตั้งอยู่ชั่วขณะหนึ่ง แล้วก็เสื่อมสลายไปในที่สุด ไม่มีสิ่งหนึ่งสิ่งใดหรือผู้หนึ่งผู้ใดที่เกิดขึ้นมาแล้วจะคงอยู่ถาวร แต่ล้วนต้องแตกสลายไปคือดับไปทั้งสิ้น
ดังนั้นจึงกล่าวได้ว่า สิ่งที่เกิดขึ้นตั้งอยู่และดับไปทั้งปวงล้วนเป็นสภาวะที่เป็นทุกข์ทั้งสิ้น มีแต่ทุกข์เท่านั้นที่เกิดขึ้น ตั้งอยู่ และดับไป ไม่มีสิ่งอื่นนอกเหนือจากนี้.
