อกุศลกรรมบถ แปลว่า ทางแห่งอกุศลกรรม ทางแห่งความชั่ว หมายถึง สิ่งที่จะนำพาเราไปสู่สิ่งที่ชั่วร้าย หรือความชั่วอันจะเป็นทางไปสู่ความเสื่อม ความทุกข์ หรือทุคติ มี 10 ประการ แบ่งเป็น 3 ส่วน คือ กายกรรม วจีกรรม และมโนกรรม ฝ่ายชั่ว ดังนี้
กายกรรม 3
อกุศลกรรมบถที่เป็นไปทางกายหรือกายกรรม หมายเอากายทุจริต 3 ประการ คือ
- ปาณาติบาต คือ การฆ่าสัตว์ตัดชีวิต
- อทินนาทาน คือ การถือเอาของที่เจ้าของเขาไม่ให้ เช่น การขโมย
- กาเมสุมิจฉาจาร คือ การประพฤติผิดในกาม
วจีกรรม 4
อกุศลกรรมบถที่เป็นไปทางวาจาหรือวจีกรรม หมายเอาวจีทุจริต 4 ประการ คือ
- มุสาวาท คือ การพูดเท็จ
- ปิสุณวาจา คือ การพูดส่อเสียด
- ผรุสวาจา คือ การพูดคำหยาบ
- สัมผัปปลาป คือ การพูดเพ้อเจ้อ
มโนกรรม 3
อกุศลกรรมบถที่เป็นไปทางใจหรือมโนกรรม หมายเอามโนทุจริต 3 ประการ คือ
- อภิชฌา คือ การเพ่งเล็งอยากได้ของคนอื่นมาครอบครอง
- พยาบาท คือ การคิดปองร้ายคนอื่น
- มิจฉาทิฏฐิ คือ ความเห็นผิดจากคลองธรรม
อกุศลกรรมบถทั้ง 10 ประการนี้ ก็ได้แก่ ทุจริต 3 นั่นเอง
อกุศลกรรมบถ ทั้ง 10 ประการนี้ เป็นธรรมฝ่ายชั่ว เป็นสิ่งที่ไม่ควรประพฤติ ควรหลีกเสียให้ห่างไกล และควรกำจัดออกจากจิตใจให้ได้มากที่สุดและเร็วที่สุดเท่าที่จะทำได้
