สุสุขํ วต นิพฺพานํ สมฺมาสมฺพุทฺธเทสิตํ
อโสกํ วิรชํ เขมํ ยตฺถ ทุกฺขํ นิรุชฺฌติ.
[คำอ่าน]
สุ-สุ-ขัง, วะ-ตะ, นิบ-พา-นัง….สำ-มา-สำ-พุด-ทะ-เท-สิ-ตัง
อะ-โส-กัง, วิ-ระ-ชัง, เข-มัง……ยัด-ถะ, ทุก-ขัง, นิ-รุด-ชะ-ติ
[คำแปล]
“พระนิพพานที่พระสัมมาสัมพุทธเจ้าทรงแสดงแล้ว ไม่มีโศก ปราศจากธุลี เกษม เป็นที่ดับทุกข์ เป็นสุขดีหนอ.”
(หาริตเถร) ขุ.เถร. 26/309.
นิพพาน แปลว่า ความดับ หมายถึง สภาวะที่ดับกิเลสและกองทุกข์ได้อย่างสิ้นเชิงแล้ว ภาวะที่เป็นสุขสูงสุดเพราะไร้กิเลสไร้ทุกข์ เพราะดับทุกข์ได้ทั้งหมดแล้ว เป็นสภาวะที่เป็นอิสรภาพสมบูรณ์
นิพพานนั้นเป็นอสังขตธรรม คือเป็นสภาวะที่ไม่มีปัจจัยอะไรสามารถปรุงแต่งให้เป็นต่าง ๆ ได้ เป็นสภาวะที่ปราศจากความเศร้าโศกเสียใจพิไรรำพัน ปราศจากธุลีคือกิเลสทั้งหลาย เป็นสภาพที่เกษมคือปลอดจากโยคะทั้งปวง เป็นที่ดับทุกข์ใหญ่ในวัฏสงสาร เป็นสุขสูงสุดไม่มีสุขอื่นยิ่งกว่า ดังพระบาลีที่ว่า นิพฺพานํ ปรมํ สุขํ นิพพานเป็นสุขอย่างยิ่ง
บุคคลผู้ปฏิบัติวิปัสสนากรรมฐาน ทำวิปัสสนาญาณให้เกิดขึ้น สามารถเข้าถึงนิพพานได้ ย่อมเข้าถึงภาวะที่ปราศจากเความเศร้าโศก หมดกิเลส เกษมจากโยคะ กระทำที่สุดแห่งทุกข์ เข้าถึงสุขอันยอดเยี่ยมไม่มีสุขอื่นยิ่งกว่า.
