มาร 5 ประการ

มาร แปลว่า ผู้ฆ่า หรือ ผู้กำจัด หมายถึง สิ่งที่ฆ่าบุคคลให้ตายจากคุณความดีหรือจากผลที่หมายอันประเสริฐ สิ่งที่ล้างผลาญคุณความดี ตัวการที่กำจัดหรือขัดขวางบุคคลมิให้บรรลุผลสำเร็จอันดีงาม มี 5 ประการ คือ

1. ขันธมาร

ขันธมาร มารคือเบญจขันธ์ ขันธ์ 5 เป็นมาร เพราะเป็นสภาพอันปัจจัยปรุงแต่ง มีความขัดแย้งกันเองอยู่ภายใน ไม่มั่นคงทนนาน เป็นภาระในการบริหาร ทั้งแปรปรวนเสื่อมโทรมไปเพราะชรา พยาธิ เป็นต้น ล้วนรอนโอกาสมิให้บุคคลทำกิจหน้าที่ หรือบำเพ็ญคุณความดีได้เต็มปรารถนา อย่างแรง อาจถึงกับพรากโอกาสนั้นโดยสิ้นเชิง

อีกอย่างหนึ่ง เมื่อมีขันธ์ 5 บุคคลก็ต้องทำกรรมอันเป็นกรรมดีบ้าง กรรมชั่วบ้าง เป็นเหตุให้ต้องเวียนว่ายตายเกิดไม่รู้จบสิ้น

2. กิเลสมาร

กิเลสมาร มารคือกิเลส ได้แก่ โลภะ โทสะ โมหะ กิเลสเป็นมารเพราะเป็นตัวกำจัดและขัดขวางความดี ทำให้สัตว์ประสบความพินาศทั้งในปัจจุบันและอนาคต เพราะเมื่อบุคคลตกอยู่ในอำนาจของกิเลสเสียแล้ว ย่อมถูกกิเลสชักนำให้ทำความชั่วต่าง ๆ นานา ขัดขวางโอกาสในการทำคุณงามความดี

3. อภิสังขารมาร

อภิสังขารมาร มารคืออภิสังขาร อภิสังขาร คือความนึกคิดอันประกอบด้วยเจตนา มี 3 ประการ คือ อปุญญาภิสังขาร ปุญญาภิสังขาร และอเนญชาภิสังขาร อภิสังขารทั้ง 3 ประการนี้ จัดเป็นมาร เพราะเป็นตัวปรุงแต่งกรรม นำให้เกิดชาติ ชรา เป็นต้น ขัดขวางมิให้หลุดพ้นไปจากสังสารทุกข์

4. เทวปุตตมาร

เทวปุตตมาร มารคือเทพบุตร เทพยิ่งใหญ่ระดับสูงสุดแห่งชั้นกามาวจรตนหนึ่งชื่อว่ามาร เพราะเป็นนิมิตแห่งความขัดข้อง คอยขัดขวางเหนี่ยวรั้งบุคคลไว้ มิให้ล่วงพ้นจากแดนอำนาจครอบงำของตน โดยชักให้ห่วงพะวงในกามสุขไม่หาญเสียสละออกไปบำเพ็ญคุณความดีที่ยิ่งใหญ่ได้

5. มัจจุมาร

มัจจุมาร มารคือความตาย ความตายเป็นมาร เพราะเป็นตัวการตัดโอกาสที่จะก้าวหน้าต่อไปในคุณความดีทั้งหลาย เพราะเมื่อตายแล้ว ก็หมดโอกาสที่จะสร้างคุณงามความดีต่อไปอีก