องค์แห่งพระธรรมกถึก 5 ประการ
1. อนุปุพฺพิกถํ กล่าวความไปตามลำดับ
2. ปริยายทสฺสาวี อ้างเหตุผลแนะนำให้ผู้ฟังเข้าใจ
3. อนุทยตํ ปฏิจฺจ แสดงธรรมด้วยอาศัยเมตตา
4. น อามิสนฺตโร ไม่แสดงธรรมด้วยเห็นแก่อามิส
5. อตฺตานญฺจ ปรญฺจ อนุปหจฺจ แสดงธรรมไม่กระทบตนและผู้อื่น
องค์แห่งภิกษุใหม่ (นวกภิกขุธรรม) 5 ประการ
1. ปาติโมกขสังวร สำรวมในพระปาฏิโมกข์
2. อินทรียสังวร สำรวมอินทรีย์
3. ภัสสปริยันตะ พูดคุยมีขอบเขต
4. กายวูปกาสะ ปลีกกายอยู่สงบ
5. สัมมาทัสสนะ ปลูกฝังความเห็นชอบ
เวสารัชชกรณธรรม 5 ประการ
1. ศรัทธา ความเชื่อ
2. ศีล การรักษากาย วาจา ใจ ให้เรียบร้อยดีงาม
3. พาหุสัจจะ ความเป็นผู้ได้ยินได้ฟังมามาก
4. วิริยารัมภะ การปรารภความเพียร
5. ปัญญา ความรอบรู้
อภิณหปัจจเวกขณ์ 5 ประการ
1. ชราธัมมตา
2. พยาธิธัมมตา
3. มรณธัมมตา
4. ปิยวินาภาวตา
5. กัมมัสสกตา
อนันตริยกรรม 5 ประการ
1. มาตุฆาต การฆ่ามารดา
2. ปิตุฆาต การฆ่าบิดา
3. อรหันตฆาต การฆ่าพระอรหันต์
4. โลหิตุปบาท การทำร้ายพระพุทธเจ้าจนถึงขั้นทำให้พระโลหิตห้อขึ้นไป
5. สังฆเภท การทำสงฆ์ให้แตกกัน
อุบาสกธรรม 5 ประการ
1. ประกอบด้วยศรัทธา
2. รักษาศีลบริสุทธิ์
3. ไม่ถือมงคลตื่นข่าว คือเชื่อกรรม ไม่เชื่อมงคล
4. ไม่แสวงหาเขตบุญนอกพระพุทธศาสนา
5. บำเพ็ญบุญเฉพาะในพระพุทธศาสนา
มิจฉาวณิชชา 5 ประการ
1. สัตถวณิชชา การค้าขายอาวุธ
2. สัตตวณิชชา การค้าขายมนุษย์
3. มังสวณิชชา การค้าขายสัตว์
4. มัชชวณิชชา การค้าขายน้ำเมา
5. วิสวณิชชา การค้าขายยาพิษ
ประโยชน์ที่ควรถือเอาจากโภคทรัพย์ (โภคอาทิยะ) 5 ประการ
1. เลี้ยงตัวเอง มารดาบิดา บุตรภรรยา และคนในปกครอง ให้เป็นสุข
2. บำรุงมิตรสหายและผู้ร่วมกิจการงานให้เป็นสุข
3. บำบัดอันตรายที่เกิดแต่เหตุต่างๆ
4. ทำพลี 5 อย่าง
5. อุปถัมภ์บำรุงสมณพราหมณ์ผู้ประพฤติดีปฏิบัติชอบ
อาจารย์ แปลว่า ผู้ประพฤติการอันเกื้อกูลแก่ศิษย์ ผู้ที่ศิษย์พึงประพฤติด้วยความเอื้อเฟื้อ ผู้สั่งสอนวิชาและอบรมดูแลความประพฤติ
ธรรม ในที่นี้ หมายถึง ธรรมทั้งปวงบรรดามี จัดประเภทตามลักษณะความสัมพันธ์ที่มนุษย์พึงปฏิบัติหรือเกี่ยวข้องเป็น 4 จำพวก อันสอดคล้องกับหลักอริยสัจจ์ 4 และกิจในอริยสัจจ์ 4
วัฒนมุข 6 ประการ
1. อาโรคยะ ความไม่มีโรค
2. ศีล ความประพฤติดี
3. พุทธานุมัต ศึกษาแนวทางของผู้รู้
4. สุตะ ใฝ่เล่าเรียนหาความรู้
5. ธัมมานุวัติ ดำเนินชีวิตโดยทางชอบธรรม
6. อลีนตา เพียรพยายามไม่ระย่อ
โสตาปัตติยังคะ แปลว่า องค์คุณเครื่องบรรลุโสดา องค์ประกอบของการบรรลุโสดา องค์คุณที่ทำให้ถึงกระแส หมายถึง คุณสมบัติที่ทำให้เข้าถึงความเป็นพระโสดาบัน หรือ คุณสัมบัติของพระโสดาบัน มี 4 ประการ
โสตาปัตติยังคะ แปลว่า องค์คุณเครื่องบรรลุโสดา องค์ประกอบของการบรรลุโสดา องค์คุณที่ทำให้ถึงกระแส หมายถึง คุณสมบัติที่ทำให้เข้าถึงความเป็นพระโสดาบัน หรือ คุณสัมบัติของพระโสดาบัน มี 4 ประการ
โสตาปัตติยังคะ แปลว่า องค์คุณเครื่องบรรลุโสดา องค์ประกอบของการบรรลุโสดา องค์คุณที่ทำให้ถึงกระแส หมายถึง คุณสมบัติที่ทำให้เข้าถึงความเป็นพระโสดาบัน มี 4 ประการ
สัมปทา แปลว่า ความถึงพร้อม หมายถึง ความพรั่งพร้อมสมบูรณ์แห่งองค์ประกอบต่าง ๆ ซึ่งทำให้ทานที่บริจาคแล้วเป็นทานอันยอดเยี่ยม มีผลมาก อาจเห็นผลทันตา เรียกอีกอย่างหนึ่งว่า สัมปทาคุณ
สังเวชนียสถาน คือ สถานที่เป็นที่ตั้งแห่งความสังเวช สถานที่เนื่องด้วยพุทธประวัติซึ่งพุทธศาสนิกชนควรไปดูเพื่อเป็นเครื่องเตือนใจให้เกิดความไม่ประมาท จะได้เร่งขวนขวายประกอบกุศลกรรม และสำหรับผู้ศรัทธาจะได้จาริกไปชม เพื่อเพิ่มพูนปสาทะ กระทำสักการะบูชา อันจะนำให้เข้าถึงสุคติโลกสวรรค์
ราชสังคหวัตถุ แปลว่า สังคหวัตถุของพระราชา สังคหวัตถุของผู้ครองแผ่นดิน หมายถึง ธรรมเครื่องยึดเหนี่ยวจิตใจประชาชน หลักการสงเคราะห์ประชาชนของนักปกครอง มี 4 ประการ
สังขตสังขาร หมายถึง สังขารคือสังขตธรรม ได้แก่ สิ่งทั้งปวงที่เกิดจากปัจจัยปรุงแต่ง รูปธรรมก็ตาม นามธรรมก็ตาม ได้ในคำว่า อนิจฺจา วต สงฺขารา เป็นต้น
สมาธิภาวนา คือ การเจริญสมาธิ การฝึกสมาธิแบบต่าง ๆ จำแนกตามวัตถุประสงค์ เป็น 4 ประการ
สมชีวิธรรม คือ หลักธรรมของคู่ชีวิต ธรรมที่จะทำให้คู่สมรสมีชีวิตสมกันหรือสม่ำเสมอกลมกลืนกัน สามารถครองคู่เป็นคู่ชีวิตกันได้ยืดยาว ต้องมีความสมกัน 4 ด้าน ดังนี้ 1. สมสัทธา สมสัทธา แปลว่า มีศรัทธาสมกัน ห...
สัทธา หรือ ศรัทธา แปลว่า ความเชื่อ หมายถึง ความเชื่อที่ประกอบด้วยเหตุผล ความเชื่อที่ผ่านการใช้ปัญญาพิจารณาไตร่ตรองอย่างมีเหตุผลแล้วจึงตกลงใจเชื่อ
พหุการธรรม คือ ธรรมมีอุปการะมาก เป็นเครื่องช่วยให้สามารถสร้างสมความดีอื่น ๆ ทุกอย่าง และช่วยให้ประสบ
ความเจริญก้าวหน้าในชีวิต บรรลุความงอกงามไพบูลย์
เทวทูต คือ ทูตแห่งเทวดา ทูตจากเทวดา ทูตที่เทวดาแสดงให้เห็น หมายถึง สิ่งที่เทวดาแสดงให้พระโพธิสัตว์ได้ทอดพระเนตรเห็น เพื่อให้พระองค์เกิดความสลดสังเวชและตัดสินพระทัยที่จะเสด็จออกผนวช
วิปลาส หรือ วิปัลลาส คือ ความรู้เห็นคลาดเคลื่อน ความเข้าใจผิดเพี้ยนจากความเป็นจริง ได้แก่ รู้เห็นผิดเพี้ยนไปจากความเป็นจริงที่เป็นอยู่โดยธรรมชาติ วิปลาสนั้นมีอยู่ 3 ระดับ
สมบัติ คือ ข้อดี ความเพียบพร้อม ความสมบูรณ์แห่งองค์ประกอบต่าง ๆ ซึ่งอำนวยแก่การให้ผลของกรรมดี และไม่เปิดช่องให้กรรมชั่วแสดงผล หรือส่วนประกอบอำนวย ช่วยเสริมกรรมดี มี 4 ประการ
วิธีปฏิบัติต่อทุกข์และสุข คือ หลักการเพียรพยายามให้ได้ผลในการละทุกข์และลุถึงสุข การปฏิบัติที่ถูกต้องต่อความทุกข์และความสุข ซึ่งเป็นไปตามหลักพระพุทธศาสนา
เทสนาวิธี หรือ ลีลาการสอน หรือ พุทธลีลาในการสอน การสอนของพระพุทธเจ้าแต่ละครั้ง แม้ที่เป็นเพียงธรรมีกถา หรือการสนทนาทั่วไป ซึ่งมิใช่คราวที่มีความมุ่งหมายเฉพาะพิเศษ ก็จะดำเนินไปอย่างสำเร็จผลดีโดยมีองค์ประกอบที่เป็นคุณลักษณะ 4 ประการ
โยคะ คือ สภาวะอันประกอบสัตว์ไว้ในภพ หรือผูกกรรมไว้กับวิบาก จัดเป็นกิเลสอย่างละเอียด มี 4 ประการ
มหาปเทส คือ ที่อ้างอิงข้อใหญ่ หลักใหญ่สำหรับอ้างเพื่อสอบสวนเทียบเคียง หมวดที่ 1 ว่าด้วยหลักทั่วไป เกี่ยวกับเรื่องดังต่อไปนี้
โภควิภาค คือหลักการแบ่งทรัพย์สินหรือการจัดสรรทรัพย์สินออกเป็นส่วน ๆ เพื่อแบ่งใช้และแบ่งเก็บ เป็นหลักการบริหารทรัพย์สินให้พอมีใช้ในปัจจุบันและมีเก็บไว้ใช้ในอนาคตเมื่อจำเป็น