Tagged: ธรรมวิภาค

อิทธิบาท 4 ประการ

อิทธิบาท แปลว่า ทางแห่งความสำเร็จ หมายถึง คุณเครื่องให้ถึงความสำเร็จ คุณธรรมที่นำไปสู่ความสำเร็จแห่งผลที่มุ่งหมาย หรือข้อปฏิบัติที่เป็นเหตุนำไปสู่ความสำเร็จตามความมุ่งหมาย มี 4 ประการ

อธิษฐานธรรม 4 ประการ

อธิษฐานธรรม คือ ธรรมเป็นที่มั่น ธรรมอันเป็นฐานที่มั่นคงของบุคคล หรือ ธรรมอันเป็นฐานตั้งมั่นเพื่อให้บรรลุผลสำเร็จตามที่ต้องการ เป็นธรรมที่ควรใช้เป็นที่ประดิษฐานตน เพื่อให้สามารถยึดเอาผลสำเร็จสูงสุดอันเป็นที่หมายได้ โดยไม่เกิดความสำคัญตนผิด และไม่เกิดสิ่งมัวหมองหมักหมมทับถมตน มี 4 ประการ

ปธาน 4 ประการ

ปธาน แปลว่า ความเพียร เรียกอีกอย่างหนึ่งว่า สัมมัปปธาน แปลว่า ความเพียรชอบ หรือความเพียรที่ถูกที่ควร หมายถึง ความเพียรที่ควรตั้งไว้ในใจ เป็นธรรมสำหรับกำจัดความเกียจคร้านและปลุกใจให้ฝักใฝ่ในการสร้างคุณงามความดี มี 4 ประการ

อันตรายของภิกษุสามเณรผู้บวชใหม่ 4 ประการ

การบวชเข้ามาในพระพุทธศาสนานั้น มีเป้าหมายเพื่อการปฏิบัติขัดเกลาตน เพื่อกำจัดกิเลส และเข้าถึงเป้าหมายสูงสุดคือพระนิพพาน เปรียบเหมือนการว่ายน้ำข้ามมหาสมุทรจากฝั่งหนึ่งเพื่อไปยังอีกฝั่งหนึ่ง ย่อมต้องพบกับภัยต่าง ๆ ที่จะมีมาขัดขวาง และต้องเอาชนะให้ได้

อคติ 4 ประการ

อคติ แปลว่า ฐานะอันไม่พึงถึง หมายถึง ทางแห่งความประพฤติที่ผิด ความไม่เที่ยงธรรม ความลำเอียง จัดประเภทตามสาเหตุที่ทำให้เกิดอคติ เป็น 4 ประการ

จักร 4 ประการ

จักร 4 ประการ
1. ปฏิรูปเทสวาสะ การอยู่ในประเทศอันเหมาะสม
2. สัปปุริสูปัสสยะ การคบสัตบุรุษ
3. อัตตสัมมาปณิธิ การตั้งตนไว้ชอบ
4. ปุพเพกตปุญญตา ความเป็นผู้ได้ทำบุญไว้ในกาลก่อน

วุฑฒิธรรม 4 ประการ

วุฑฒิ 4 ธรรมเป็นเครื่องเจริญ 4 ข้อ
1. สัปปุริสสังเสวะ การคบหาสัตบุรุษ
2. สัทธัมมัสสวนะ การสดับสัทธรรม
3. โยนิโสมนสิการ การทำในใจโดยแยบคาย
4. ธัมมานุธัมมปฏิบัติ การปฏิบัติธรรมสมควรแก่ธรรม

ฆราวาสธรรม 4 ประการ

ฆราวาสธรรม แปลว่า หลักธรรมสำหรับฆราวาส ธรรมะสำหรับผู้ครองเรือน หมายถึง หลักการครองชีวิตของคฤหัสถ์ ธรรมะอันเป็นข้อปฏิบัติในการใช้ชีวิตของผู้ครองเรือน เพื่อให้เกิดความสุขความเจริญแก่ภาวะของตน มี 4 ประการ

กุลจิรัฏฐิติธรรม 4 ประการ

กุลจิรัฏฐิติธรรม คือ ธรรมสำหรับดำรงความมั่งคั่งของตระกูลให้ยั่งยืน ได้แก่ สาเหตุที่ทำให้ตระกูลมั่งคั่งสามารถดำรงอยู่ได้นาน ไม่พบกับความพินาศฉิบหายแห่งทรัพย์ มี 4 ประการ

เหตุที่ตระกูลมั่งคั่งตั้งอยู่ไม่ได้นาน 4 ประการ

พระพุทธเจ้าทรงแสดงเหตุ 4 ประการ ที่ทำให้ตระกูลที่ร่ำรวยต้องพบกับความพินาศหรือพบกับความยากจน เป็นธรรมสำหรับเตือนสติผู้ครองเรือน เพื่อให้หลีกเลี่ยงการกระทำ 4 อย่างนี้ จะได้รักษาตระกูลเอาไว้ได้ ไม่ต้องพบกับความพินาศย่อยยับ

ความปรารถนาที่สมหมายได้ยาก 4 ประการ

ชาวโลกทั้งปวงต้องการมีทรัพย์สมบัติจำนวนมาก จึงพากันดิ้นรนเพื่อแสวงหาทรัพย์ ต้องทำงานทำการ ประกอบธุรกิจต่าง ๆ นานา เพื่อให้ได้ทรัพย์สินมา คนจนก็ต้องการมีฐานะร่ำรวย แม้แต่คนที่รวยอยู่แล้วก็ยังต้องการร่ำรวยยิ่งขึ้นไปอีก

สุขของคฤหัสถ์ 4 ประการ

สุขของคฤหัสถ์ เรียกอีกอย่างหนึ่งว่า คิหิสุข หรือ กามโภคีสุข หมายถึง ความสุขของชาวบ้าน ความสุขระดับชาวบ้าน ความสุขระดับของผู้ครองเรือน เป็นความสุขที่อยู่ในระดับโลกิยสุข เป็นความสุขอันชอบธรรมที่ผู้ครองเรือนทั่วไปควรมี ท่านจำแนกไว้ 4 ประการ

สันโดษ 3 ประการ

สันโดษ แปลว่า ความยินดี ความพอใจ หมายถึง ความยินดีพอใจด้วยของของตนเท่าที่มี เท่าที่พอดีแก่กำลัง หรือเท่าที่สมควร เป็นหลักธรรมเพื่อการดำรงชีวิตด้วยความรู้จักพอ ป้องกันการดิ้นรนจนเกินกำลัง หรือการแสวงหาที่ผิดทาง มี 3 ประการ

สรณะ 3 ประการ

สรณะ แปลว่า ที่พึ่ง ที่ระลึก หมายถึง บุคคลหรือสิ่งที่ควรน้อมใจระลึกถึงหรือถือเป็นที่พึ่ง หมายเอา พระรัตนตรัย 3 ประการ

เวทนา 6 ประการ

เวทนา 6 ประการ
1. จักขุสัมผัสสชาเวทนา เวทนาที่เกิดจากการสัมผัสทางตา
2. โสตสัมผัสสชาเวทนา เวทนาที่เกิดจากการสัมผัสทางหู
3. ฆานสัมผัสสชาเวทนา เวทนาที่เกิดจากการสัมผัสทางจมูก
4. ชิวหาสัมผัสสชาเวทนา เวทนาที่เกิดจากการสัมผัสทางลิ้น
5. กายสัมผัสสชาเวทนา เวทนาที่เกิดจากการสัมผัสทางกาย
6. มโนสัมผัสสชาเวทนา เวทนาที่เกิดจากการผัสผัสทางใจ

เวทนา 3 ประการ

เวทนา แปลว่า ความรู้สึก หรือ การเสวยอารมณ์ แบ่งตามลักษณะของความรู้สึกเป็น 3 ประการบ้าง 5 ประการบ้าง

วิรัติ 3 ประการ

วิรัติ แปลว่า การเว้น การงดเว้น หมายถึง การเว้นจากทุจริต การเว้นจากการทำความชั่วทั้งหลาย แบ่งตามลักษณะของการเว้นเป็น 3 ประการ

ลัทธินอกพระพุทธศาสนา 3 ประเภท

ลัทธินอกพระพุทธศาสนา เรียกว่า ติตถายตนะ แปลว่า แดนเกิดแห่งลัทธิ ชุมนุมหรือประมวลแห่งลัทธิ เป็นลัทธิที่มีความเห็นตรงกันข้ามหรือขัดแย้งกับพระพุทธศาสนา แบ่งตามลักษณะความเชื่อเป็น 3 ประเภท

ปาปณิกธรรม 3 ประการ

จักขุมา ตาดี คือ ต้องดูของเป็น รู้จักสินค้า รู้จักคุณภาพของสินค้า สามารถคำนวณราคา กะทุนเก็งกำไรได้แม่นยำ วางแผนได้ว่า เมื่อซื้อสินค้านั้น ๆ ไปขายต่อ จะต้องซื้อในราคาเท่าไหร่ แล้วเอาไปขายในราคาเท่าไหร่ จึงจะมีกำไร ไม่ขาดทุน

ปัญญา 3 ประการ

ปัญญา คือ ความรอบรู้ ความเข้าใจ ความรู้ซึ้ง แบ่งประเภทตามสาเหตุที่ทำให้เกิดปัญญา มี 3 ประเภท

ปปัญจะ 3 ประการ

ปปัญจะ หรือ ปปัญจธรรม คือ กิเลสเป็นเครื่องเนิ่นช้า หมายถึง กิเลสที่เป็นตัวการทำให้คิดปรุงแต่งยืดเยื้อพิสดาร ทำให้เขว หลงทาง ห่างจากความจริง เป็นตัวขัดขวางการบรรลุธรรม ทำให้บรรลุธรรมได้ช้า มี 3 ประการ

บุตร 3 ประเภท

อภิชาตบุตร หรือ อติชาตบุตร บุตรที่ยิ่งกว่าบิดามารดา หมายถึง ลูกที่ดีกว่าเลิศกว่าพ่อแม่ คือมีคุณธรรมสูงกว่าพ่อแม่ เช่น พ่อแม่เป็นมิจฉาทิฏฐิ ไม่ดำรงตนอยู่ในศีลธรรม แต่ลูกเป็นสัมมาทิฏฐิ ดำรงตนอยู่ในศีลธรรม เป็นต้น

ธรรม 3 ประการ

ธรรม คือ สภาวะหรือปรากฏการณ์ที่มีอยู่จริงตามธรรมชาติ จำแนกเป็น 3 ประเภท

เทวทูต 5 ประการ

เทวทูต 5 ประการ
1. ทหระ หรือ มันทกุมาร เด็กอ่อน
2. ชิณณะ คนแก่
3. พยาธิตะ หรือ อาพาธิกะ คนเจ็บป่วย
4. กัมมการณัปปัตตะ คนถูกลงโทษ
5. มตะ คนตาย

นิมิต 4 ประการ

นิมิต แปลว่า เครื่องหมาย หรือ เครื่องกำหนด ในที่นี้หมายถึง สิ่งที่พระโพธิสัตว์ทอดพระเนตรเห็น อันเป็นสาเหตุให้ปรารภที่จะเสด็จออกบรรพชา มี 4 ประการ เรียกอีกอย่างหนึ่งว่า เทวทูต 4 ประกอบด้วย 1. ชิณณะ ชิณ...

เทวทูต 3 ประการ

เทวทูต คือ ทูตของยมเทพ หรือ สื่อแจ้งข่าวของมฤตยู หมายถึง สิ่งที่เป็นสัญญาณเตือนให้ระลึกถึงคติธรรมดาของชีวิตอันมีความตายเป็นที่สุด เพื่อจะได้เกิดความสลดสังเวชและไม่ประมาท จะได้เร่งขวนขวายทำความดี จำแนกเป็น 3 ประเภทบ้าง 4 ประเภทบ้าง 5 ประเภทบ้าง

ทุกขตา 3 ประการ

ทุกขตา แปลว่า ความเป็นทุกข์ ภาวะแห่งทุกข์ หรือ สภาพแห่งทุกข์ คือ ความเป็นสภาพที่ทนได้ยาก หรือคงอยู่ในภาวะเดิมไม่ได้ แบ่งเป็น 3 ประการ

โกศล 3 ประการ

โกศล แปลว่า ความฉลาด หรือ ความเชี่ยวชาญ หมายถึง ทักษะหรือความสามารถทางด้านสติปัญญา แบ่งเป็น 3 ประการ คือ 1. อายโกศล อายโกศล ความฉลาดในความเจริญ คือ ความรอบรู้ในทางเจริญและเหตุของความเจริญ รู้ว่าอะไรเป...

สิกขา 3 ประการ

สิกขา 3 ประการ หรือ ไตรสิกขา คือ ข้อที่จะต้องศึกษา ข้อปฏิบัติที่เป็นหลักสำหรับศึกษา คือ ฝึกหัดอบรมกาย วาจา จิตใจ และปัญญา ให้ยิ่งขึ้นไป จนสามารถบรรลุจุดหมายสูงสุดคือพระนิพพานได้

ทานสมบัติ 3 ประการ

ทานสมบัติ คือ ความถึงพร้อม หรือความพรั่งพร้อม ที่ทำให้ทานที่ได้บริจาคแล้วเป็นทานอันยอดเยี่ยม คือมีผลมาก มีอานิสงส์มาก จำแนกเป็น 3 ประการ