วิมุตติ 5 ประการ
1. วิกขัมภนวิมุตติ ความหลุดพ้นด้วยการข่มไว้
2. ตทังควิมุตติ ความหลุดพ้นด้วยองค์นั้น ๆ
3. สมุจเฉทวิมุตติ ความหลุดพ้นด้วยการตัดขาด
4. ปฏิปัสสัทธิวิมุตติ ความหลุดพ้นด้วยความสงบระงับ
5. นิสสรณวิมุตติ ความหลุดพ้นด้วยการสลัดออก
วิญญาณ 5 ประการ
1. จักขุวิญญาณ ความรู้อารมณ์ทางตา
2. โสตวิญญาณ ความรู้อารมณ์ทางหู
3. ฆานวิญญาณ ความรู้อารมณ์ทางจมูก
4. ชิวหาวิญญาณ ความรู้อารมณ์ทางลิ้น
5. กายวิญญาณ ความรู้อารมณ์ทางกาย
มาร 5 ประการ
1. ขันธมาร มารคือเบญจขันธ์
2. กิเลสมาร มารคือกิเลส
3. อภิสังขารมาร มารคืออภิสังขาร
4. เทวปุตตมาร มารคือเทพบุตร
5. มัจจุมาร มารคือความตาย
มัจฉริยะ 5 ประการ
1. อาวาสมัจฉริยะ ตระหนี่ที่อยู่
2. กุลมัจฉริยะ ตระหนี่ตระกูล
3. ลาภมัจฉริยะ ตระหนี่ลาภ
4. วัณณมัจฉริยะ ตระหนี่วรรณะ
5. ธัมมมัจฉริยะ ตระหนี่ธรรม
ปีติ 5 ประการ
1. ขุททกาปีติ ปีติเล็กน้อย
2. ขณิกาปีติ ปีติชั่วขณะ
3. โอกกันติกาปีติ ปีติเป็นพักๆ
4. อุพเพงคาปีติ ปีติโลดโผน
5. ผรณาปีติ ปีติซาบซ่าน
ธรรมขันธ์ 5 ประการ
1. สีลขันธ์ กองศีล
2. สมาธิขันธ์ กองสมาธิ
3. ปัญญาขันธ์ กองปัญญา
4. วิมุตติขันธ์ กองวิมุตติ
5. วิมุตติญาณทัสสนขันธ์ กองวิมุตติญาณทัสสนะ
จักขุ 5 ประการ
1. มังสจักขุ ตาเนื้อ
2. ทิพพจักขุ ตาทิพย์
3. ปัญญาจักขุ ตาปัญญา
4. พุทธจักขุ ตาพระพุทธเจ้า
5. สมันตจักขุ ตาเห็นรอบ
กามคุณ 5 ประการ
1. รูปะ รูป
2. สัททะ เสียง
3. คันธะ กลิ่น
4. รสะ รส
5. โผฏฐัพพะ สัมผัสทางกาย
อนุปุพพิกถา 5 ประการ
1. ทานกถา กล่าวถึงการให้
2. สีลกถา กล่าวถึงศีล
3. สัคคกถา กล่าวถึงสวรรค์
4. กามาทีนวกถา กล่าวถึงโทษของกาม
5. เนกขัมมานิสังสกถา กล่าวถึงอานิสงส์ของการออกจากกาม
ขันธ์ คือ กองแห่งรูปธรรมและนามธรรมห้าหมวดที่ประชุมกันเข้าเป็นหน่วยรวม ซึ่งบัญญัติเรียกว่า สัตว์ บุคคล ตัวตน เรา เขา เป็นต้น ส่วนประกอบห้าอย่างที่รวมเข้าเป็นชีวิต
นิวรณ์ 5 ประการ
1. กามฉันทะ ความพอใจในกาม
2. พยาบาท ความคิดร้าย
3. ถีนมิทธะ ความหดหู่และเซื่องซึม
4. อุทธัจจกุกกุจจะ ความฟุ้งซ่านและร้อนใจ
5. วิจิกิจฉา ความลังเลสงสัย
พละ 5 ประการ
1. สัทธา ความเชื่อ
2. วิริยะ ความเพียร
3. สติ ความระลึกได้
4. สมาธิ ความตั้งใจมั่น
5. ปัญญา ความรอบรู้
ธัมมัสสวนานิสงส์ 5 ประการ
1. อสฺสุตํ สุณาติ ย่อมได้ฟังสิ่งที่ยังไม่เคยฟัง
2. สุตํ ปริโยทเปติ สิ่งที่เคยได้ฟัง ก็ทำให้แจ่มแจ้ง เข้าใจชัดเจนยิ่งขึ้น
3. กงฺขํ วิหนติ บรรเทาความสงสัยเสียได้
4. ทิฏฺฐึ อุชุํ กโรติ ทำความเห็นให้ถูกต้องได้
5. จิตฺตมสฺส ปสีทติ จิตของเขาย่อมผ่องใส
องค์แห่งพระธรรมกถึก 5 ประการ
1. อนุปุพฺพิกถํ กล่าวความไปตามลำดับ
2. ปริยายทสฺสาวี อ้างเหตุผลแนะนำให้ผู้ฟังเข้าใจ
3. อนุทยตํ ปฏิจฺจ แสดงธรรมด้วยอาศัยเมตตา
4. น อามิสนฺตโร ไม่แสดงธรรมด้วยเห็นแก่อามิส
5. อตฺตานญฺจ ปรญฺจ อนุปหจฺจ แสดงธรรมไม่กระทบตนและผู้อื่น
องค์แห่งภิกษุใหม่ (นวกภิกขุธรรม) 5 ประการ
1. ปาติโมกขสังวร สำรวมในพระปาฏิโมกข์
2. อินทรียสังวร สำรวมอินทรีย์
3. ภัสสปริยันตะ พูดคุยมีขอบเขต
4. กายวูปกาสะ ปลีกกายอยู่สงบ
5. สัมมาทัสสนะ ปลูกฝังความเห็นชอบ
เวสารัชชกรณธรรม 5 ประการ
1. ศรัทธา ความเชื่อ
2. ศีล การรักษากาย วาจา ใจ ให้เรียบร้อยดีงาม
3. พาหุสัจจะ ความเป็นผู้ได้ยินได้ฟังมามาก
4. วิริยารัมภะ การปรารภความเพียร
5. ปัญญา ความรอบรู้
อภิณหปัจจเวกขณ์ 5 ประการ
1. ชราธัมมตา
2. พยาธิธัมมตา
3. มรณธัมมตา
4. ปิยวินาภาวตา
5. กัมมัสสกตา
อนันตริยกรรม 5 ประการ
1. มาตุฆาต การฆ่ามารดา
2. ปิตุฆาต การฆ่าบิดา
3. อรหันตฆาต การฆ่าพระอรหันต์
4. โลหิตุปบาท การทำร้ายพระพุทธเจ้าจนถึงขั้นทำให้พระโลหิตห้อขึ้นไป
5. สังฆเภท การทำสงฆ์ให้แตกกัน
อุบาสกธรรม 5 ประการ
1. ประกอบด้วยศรัทธา
2. รักษาศีลบริสุทธิ์
3. ไม่ถือมงคลตื่นข่าว คือเชื่อกรรม ไม่เชื่อมงคล
4. ไม่แสวงหาเขตบุญนอกพระพุทธศาสนา
5. บำเพ็ญบุญเฉพาะในพระพุทธศาสนา
มิจฉาวณิชชา 5 ประการ
1. สัตถวณิชชา การค้าขายอาวุธ
2. สัตตวณิชชา การค้าขายมนุษย์
3. มังสวณิชชา การค้าขายสัตว์
4. มัชชวณิชชา การค้าขายน้ำเมา
5. วิสวณิชชา การค้าขายยาพิษ
ประโยชน์ที่ควรถือเอาจากโภคทรัพย์ (โภคอาทิยะ) 5 ประการ
1. เลี้ยงตัวเอง มารดาบิดา บุตรภรรยา และคนในปกครอง ให้เป็นสุข
2. บำรุงมิตรสหายและผู้ร่วมกิจการงานให้เป็นสุข
3. บำบัดอันตรายที่เกิดแต่เหตุต่างๆ
4. ทำพลี 5 อย่าง
5. อุปถัมภ์บำรุงสมณพราหมณ์ผู้ประพฤติดีปฏิบัติชอบ
อาจารย์ แปลว่า ผู้ประพฤติการอันเกื้อกูลแก่ศิษย์ ผู้ที่ศิษย์พึงประพฤติด้วยความเอื้อเฟื้อ ผู้สั่งสอนวิชาและอบรมดูแลความประพฤติ
ธรรม ในที่นี้ หมายถึง ธรรมทั้งปวงบรรดามี จัดประเภทตามลักษณะความสัมพันธ์ที่มนุษย์พึงปฏิบัติหรือเกี่ยวข้องเป็น 4 จำพวก อันสอดคล้องกับหลักอริยสัจจ์ 4 และกิจในอริยสัจจ์ 4
วัฒนมุข 6 ประการ
1. อาโรคยะ ความไม่มีโรค
2. ศีล ความประพฤติดี
3. พุทธานุมัต ศึกษาแนวทางของผู้รู้
4. สุตะ ใฝ่เล่าเรียนหาความรู้
5. ธัมมานุวัติ ดำเนินชีวิตโดยทางชอบธรรม
6. อลีนตา เพียรพยายามไม่ระย่อ
โสตาปัตติยังคะ แปลว่า องค์คุณเครื่องบรรลุโสดา องค์ประกอบของการบรรลุโสดา องค์คุณที่ทำให้ถึงกระแส หมายถึง คุณสมบัติที่ทำให้เข้าถึงความเป็นพระโสดาบัน หรือ คุณสัมบัติของพระโสดาบัน มี 4 ประการ
โสตาปัตติยังคะ แปลว่า องค์คุณเครื่องบรรลุโสดา องค์ประกอบของการบรรลุโสดา องค์คุณที่ทำให้ถึงกระแส หมายถึง คุณสมบัติที่ทำให้เข้าถึงความเป็นพระโสดาบัน หรือ คุณสัมบัติของพระโสดาบัน มี 4 ประการ
โสตาปัตติยังคะ แปลว่า องค์คุณเครื่องบรรลุโสดา องค์ประกอบของการบรรลุโสดา องค์คุณที่ทำให้ถึงกระแส หมายถึง คุณสมบัติที่ทำให้เข้าถึงความเป็นพระโสดาบัน มี 4 ประการ
สัมปทา แปลว่า ความถึงพร้อม หมายถึง ความพรั่งพร้อมสมบูรณ์แห่งองค์ประกอบต่าง ๆ ซึ่งทำให้ทานที่บริจาคแล้วเป็นทานอันยอดเยี่ยม มีผลมาก อาจเห็นผลทันตา เรียกอีกอย่างหนึ่งว่า สัมปทาคุณ
สังเวชนียสถาน คือ สถานที่เป็นที่ตั้งแห่งความสังเวช สถานที่เนื่องด้วยพุทธประวัติซึ่งพุทธศาสนิกชนควรไปดูเพื่อเป็นเครื่องเตือนใจให้เกิดความไม่ประมาท จะได้เร่งขวนขวายประกอบกุศลกรรม และสำหรับผู้ศรัทธาจะได้จาริกไปชม เพื่อเพิ่มพูนปสาทะ กระทำสักการะบูชา อันจะนำให้เข้าถึงสุคติโลกสวรรค์
ราชสังคหวัตถุ แปลว่า สังคหวัตถุของพระราชา สังคหวัตถุของผู้ครองแผ่นดิน หมายถึง ธรรมเครื่องยึดเหนี่ยวจิตใจประชาชน หลักการสงเคราะห์ประชาชนของนักปกครอง มี 4 ประการ